Öğretmen yerine İmam!

Bir günün tarihçesine baktığımızda, birden çok acı-tatlı olay yaşandığı ve her olayın da bir öyküsü olduğu ortaya çıkar.  

Bugün 16 Mart! 

Öğretmen-öğrenci-veli herkes için anlamlı bir gün. 

Osmanlı Devleti, Tanzimat reformunu yürütecek bir eğitim sistemi ister. Bunun için de çağdaş eğitim-öğretim yöntemlerini bilen, ilimleri okutacak öğretmenlere ihtiyaç vardır. 

Bu öğretmenleri yetiştirmek için de 1848'de İstanbul'un Fatih'te, erkek vatandaşlar için “Dârülmuallimîn”, 1870'te de kadın vatandaşlar için "Darulmuallimat" açılır. 

Böylece, medresenin hurafe, ezber ve rahlesi bırakılmış, eğitimi çağa uygun hale getirecek olan 'öğretmen' yetiştirmeye başlanmıştır.  

Ben de 12 yaşımda böyle bir okulun öğrencisi oldum, her gün 'öğretmen olacağım' diye diye diye 18 yaşında öğretmen oldum. 

Demek ki bugün, çağdaş öğretmen ile eğitim için önemli bir gün! 

O halde bugün de konumuz EĞİTİM olsun!

40 yıl altı ay çalışıp emekli olmuş bir eğitim emekçisi olarak; Ocak ayının son haftası ile Şubat ayı boyunca, "Okullarda Neler Oluyor?" başlığı altında beş bölümlük dizi yazıda: güncel eğitim-öğretim sürecimizin 'kuşbakışı' bir genellemesini yapmaya çalıştım.

Yazdıklarım; yaşadığım, gördüğüm ve duyduğum olgularla, onların çağrıştırıp düşündürdükleriydi. Daha önce de okul-öğrenci-öğretmen-veli yani eğitim sürecini odak alan çokça yazılar yazmıştım, yazacağım da...

Eğitim ile ilgili yazılarımda sıklıkla, karşılaştırmalar yaparak yaşanan iniş-çıkış ve nereden nereye savruluşları anlatmak istiyorum. 

Tabii ki okurlar (haklı olarak) bir eğitim emekçisinden, gelecek güvencesi çocuklarımıza dair sevinç, mutluluk ve başarı haberleri duymak isterler. Ben de bir dede-öğretmen olarak böyle olsun isterdim. 

Fakat ne yazık ki öyle olmadı/olmuyor!

Çok üzgünüm. 

 

Çünkü:

*Yurdumuzun iklimi bozulunca, eğitim de kuraklaştı!
*Neden-Niçin-Nasıl diye diye araştıran-geliştiren eğitim-öğretimde bilim ve özgünlüğü esas alan sistemin; merak-istek-çaba duyguları yok edildi.
*Bilgi ve komutların bellekte 'olduğu gibi' kayıt edilmesini, istendiğinde de aynı şekilde tekrarını esas alan "EZBERCİ" sisteme geçildi.
*Böylece kuruldu bağdaş kuran, rahleyi özendiren, korkuyla geleceği esir alan 'ÇEDES' sistemi.
*Sonra da öğretmenin yerine imam geldi! Tabii ki o da; ezberletecek, 'cehennem korkusu' salacak ve öbür dünya için çalışacak, onun işi bu...

*'EZBER' tekrardır, yerinde saydırır, mantıksız düşüncesiz katkısız olarak bir papağan gibi söyletir insanı.

*İmam cemaatiyle camide, öğretmen de öğrencisiyle okulda olur ancak.

Sanki bir düğme yuvasını kaybedip yanlış bir yere iliklenmiş gibi!  

Herkes yerine demenin zamanı geldi, geçiyor bile... 

* * *

İşte dayatılan sistemden güncel bir görüntü:

Hani, 1 Ocak 2005'de şimdiki gibi ekonomimiz 'dip' yapmış ve liradan altı sıfır (000000) silinmişti ya (ki, şimdi de benzer bir durum var.)! 

İşte o yıllarda kalitesiz uzak doğu ürünlerini satan ‘birmilyoncu’ denilen yerler açılmıştı. Bunlar çoğaldıkça çoğaldı ve bugünlerin de aranan işyerleri oldular. 

Bunlar genellikle büyük binaların merdivenle inilen alt katında olur. Birkaç gün önce bir 'birmilyoncu' merdiveninden aşağı inerken, merdiven basamağına bağdaş kurarak oturmuş, sadece sırtı ve ense kökü görünen birisini gördüm. Hafifçe dokundum o irkilerek başını kaldırdı, elinde telefon vardı(sanırım oyun oynuyordu). 

Serde öğretmenlik var ya, bundan aldığım güçle ona bu şekilde oturuş nedenini sordum. İskelet yapısı bozulmuş bir yaşlı gibi zorlanarak ayağa kalktı, utangaç bir duruş ve göz teması kurmadan: Yatılı Kuran kursunda beş yıl okudum. Orada saatlerce bağdaş kurup rahle üzerinde 'Kuran' okuyorduk. Bu yüzden böyle oturur, böyle okuruz, zaten hocalarımız da böyle ….. diyerek, duruşunun nedenini bir çırpıda anlatıverdi. 

İşte böyle tanıştım o işyerinin 15-16 yaşlarındaki çocuk-genciyle. 

O, çocukken bile çocukluğunu yaşamamış bir çocuktu...

* *

Evet, gördüm, duydum, üzüldüm, düşündüm ve ürktüm! 

Bu yaşanmışlık; yıllardan beridir cemaat, tarikat, diyanet, bazı vakıflar MEB bilgisi ve işbirliğinde: merdiven altı kuran kursu, dershane ve resmi imam hatip okullarından başlayarak tüm okullara enjekte edilen: imam hatip eğitim sistemi anlayışının bir sonucudur. 

Bu sistem, Ortaçağ'ın zor ile hurafeye dayalı eğitimine bir özentidir! 

Yani bugünkü adıyla: yerli, milli, dini eğitim sistemi! 

Yani, çağdaş dünyanın çoktan çöpe atmış olduğu bir eğitim anlayışı!

* * *

Sonuç olarak: 

Okullar işgal altında, çocuklar yani ülkenin geleceği tehlikede! 

Sadece birkaç öğretmen ve birkaç veli bu tehlikenin farkında! 

Ne acıdır ki, ülkemizdeki 'muhalefet' de çok çıkarcı/fırsatçı! 

Bu muhalefet, iktidarın ikbali için yıllardır yatırım yaptığı bu 'kindar nesli' sarsmak, uyandırmak, kurtarmak yerine, onlardan oy ve destek bekliyor!  

Muhalefet etmeyi bilmeyen bir muhalefet! Tehlikeli gidişe 'dur' demek yerine: 'dindarlar' ürkmesin, arkaik düzenleri de bozulmasın, sadece bana/bize 'oy' versinler (çok beklerler!) diye suspus olmuş durumda.

İşte, bu yüzden iktidar muhalefeti rüzgâr gülüne çevirmiş...  

İşte, bu yüzden muhalefet, köhne iktidara: yeter/dur diyemez olmuş! 

Eğer bu sisteme hep birlikte karşı çıkmazsak, sistemin kıskacına düşmüş geleceğimizin teminatı çocuklar:

• *Okuduğunu anlamaz, anlatamaz, soru soramaz!
• *Güvensizdir, 'yapamam' der, araştırmaz, yorum yapamaz! 
• *PISA ile kanıtlandığı gibi fen-matematik okuryazarı olamaz!
• *Buyruklara uyar, bir papağan gibi ezberlediklerini tekrarlar! 

İşte bunlar da normal duyu ve yetiye sahip bireylere yakışmaz! 

Ve bu nitelikteki bir nesil ne bugün ne de yarınlarda umut olamaz! 

Ne zaman ki korkular satın alır geleceği (ki, almış bile)… 

İşte o zamanı yaşıyoruz... 

Emin Toprak - DOSTÇA

Okullarda Neler Oluyor? (5)

Bu yazı dizisi öğrencilerin 'yarıyıl tatili' sevinç çığlıkları ile başlamıştı. 

Peki, sevinç çığlıkları ne zaman ve niçin atılır?

Bu soruya verilecek değişmez bir cevap vardır o da şöyledir:

Bir 'müjde' alanlar veya kötülükten kurtulanlar sevinç çığlıkları atarlar. 

Demek ki, öğrenciler okuldan ayrılmayı ‘bayram’ ilan etmişler! 

Peki, öğrenciler/çocuklar yani en değerli varlıklarımız, akran buluşmasını ve sosyalleşmeyi en yoğun yaşadıkları okuldan niçin kaçmak istiyor ki? 

Bu sorun; ülke, okul, öğretmen, veli için bir ayıp, gelecek kara günlerin habercisi ve çözülmesi öncelikli bir ülke sorunudur.

Tabii ki, tüm yaşamsal sorunlar gibi bu eğitim sorunun da birçok psiko-sosyal-ekonomik nedenleri vardır. 

Ben sadece ezberci sistemin; derslik ile evlerdeki bazı uygulamalarına ve sistemin destekçisi olmuş öğretmen ile velilere dair anımsatmalar, bir de "sınav"-"ödev" araçlarına dikkat çekmek istiyorum. 

Karşımızda: Bilimden yoksun, ezberci ucube bir sistem var!

Bu sistem devletin denetim ve gözetiminde; anaokulundan-üniversiteye tüm öğrencileri, tüm branş-sınıf öğretmenlerini, tüm velileri etkilemiş ve büyük bir çoğunluğun desteğiyle kök salarak güç kazanmıştır. 

Ve bu sistemin faturası da öğrencilere yani geleceğimize kesilmektedir.

DERS - SINAV - ÖDEV

 

Okullar zincirin her halkasında; öğretmen çok bilen ve kürsüde 'DERS' anlatandır. Öğrencilerin (kimi uyuklar) dinleyenleri de 'SINAVA HAZIRLIK' olsun diye anlatılanı sözcük sözcük 'EZBERLEMEK' ister. Çünkü o öğrenci biliyor ki, 'SINAV' yapılınca, bu ezberi aynen tekrar etmezse düşük 'NOT' alacaktır. Bu anlayış içinde verilen ders saati bitmek üzere iken kürsüdeki öğretmen tüm sınıfa, sonraki derse hazırlık olsun diye bir 'ÖDEV' verir. 

Günün yorgunu olarak eve varan öğrencinin; hem akranlarla buluşma, oyun oynama, TV izleme vb. istekleri hem de birkaç dersten ödevleri vardır. 

Veli karşıladığı çocuğu için sofrayı hazırlarken bir yandan da ona; hal hatır sorar, günün ders-sınav-ödev durumunu anlattırır ve yemek faslı biter... Ve velinin: Bak çok ödevin varmış hemen masa başına! deyişi yankılanır evin içinde. 

Çok az çocuk tüm isteklerini öteleyip bu komuta boyun eğer ve uykulu gözlerle ödevlerini yapar.

Çocukların büyük çoğunluğu ise ödev yapmak için direnirse de sonunda veli desteğiyle ödevlerini hazırlarlar. 

Ve bu çocukların hepsi 'yarın' olduğunda öğretmeninden bir övgü, bir gülücük beklerler. Yarın olur öğretmen ödevleri hiç sormaz, yapılanlara bakmaz, o yine kürsüdedir anlatmaya devam eder. (Pek çok öğretmene: “Verdiğiniz ödevi niçin kontrol etmiyorsunuz? diye sormuş, hemen hepsinden: “Eğer gereğiyle bir ödev kontrolü yaparsam ders saati yetmez ki! cevabını veriyordu. Ve ben de: “Peki, bu durumun öğrencide neleri yok ettiğini hiç düşündünüz mü? sorusunu sorar ve hiçbirinden cevap alamazdım.)

Böylece çocuğun: akran buluşması, oynama, TV izleme vb. doğal istekleri karşılıksız kalmış, çocuk-veliyle tartışması yaşanmış, uykusuz kalınmıştır. Ve en önemlisi de verilen emek ilgi görmemiştir. 

İşte böyle başlar, Öğrenci-Öğretmen-Veli arası güvensizlik ve çatışmalar. 

İşte bu süreç öğrenciye hile yaptırır, yalan söyletir ve velileri de bu işlere ortak eder.        

İşte böyle başlar, çocuğun veliye-öğretmene-okula karşı feryatları ve onlardan kurtulduğunda sevinç çığlıkları atmaları... 

Tüm bu olumsuzluklar; bilimsel-insancıl amaç ve ilkeleri bulunmayan, ezberci bir eğitim sistemi ile onun 'Ders' "Sınav" 'Ödev' araçları yüzünden yaşanıyor. 

Bu kapkaranlık ezberci eğitim sistemi; bağımsız düşünemeyen, sadece verilen komutlarla yol alan, yalanı, hileyi mubah sayan fanatik kişiler yetiştirir. O kişiler de gaddarca yıkar, yakar, öldürür! 

Böylesi bir iklimde yetişen nesil ne özgür düşünebilir ne makine yapan makine yapabilir ne de bilişim ve yazılım sektöründe başarılı olabilir.

Demek ki bu sistem hepimiz herkes için bir gelecek sorun olmuştur. Düşünmeli, tartışmalı, birlik olup bu kul, köle, çaresiz yetiştiren gerici çağdışı sisteme dur demeliyiz.

Çünkü, olup bitenleri görüp susmak bir suçtur.

Bu insanlığa, çocuklara, geleceğe karşı işlenmiş bir suçtur!

Bu hepimizin ortak suçu, acısı ve utancıdır!

Veli-öğrenci-öğretmen olarak, bu suçu işleyenlere dur demeliyiz!
Ancak toplumsal birliktelik sağlanırsa, bu insanlık dışı anlayış yok olur, kurduğu düzeni yıkılır ve eğitim sistemi de kaostan kurtulur.

 

***

Bir toplumun çağdışı anlayıştan, bilimsel anlayışa geçmesi oldukça zor bir süreçtir. Bunun için bilimi, barışı, demokrasiyi esas alan, insanı saygın gören, çağdaş bir eğitime ihtiyaç vardır.

 

Çağdaş eğitim anlayışı; öğrenciyi odak alır ve yaşamın olduğu her yerde de eğitimi öngörür. Süreç diyalektik olduğundan: ortam, koşul ve katılımcılar sürekli olarak gelişir, dönüşür ve değişirler. 

Diyalektik eğitimde; öğrenci-öğretmen kavramları da değişkendir: 

Kürsü ortaklaşa kullanılır, bazen öğretmen öğrenci olur bazen de öğrenci öğretmen...

Ve öğrenciniz bir gün, sizin doğru bildiğiniz yanlıştır deyip, bunu kanıtlayabilir! 

Kısacası okul sürecinde paydaşlar; birlikte öğrenir, öğretir, sosyalleşir.

Bir önceki yazıda sınıftaki öğretmeni, bir trafik görevlisine benzetmiştim.

Şimdi ise bu tanımlamanın, "doğru fakat eksik" olduğunu düşünüyor ve diyorum ki:

“Öğretmen, sınıfta bir orkestra şefi anlayışıyla çalışmalı!”

Çünkü, orkestra şefi yüzünü göstermez ve öncelik de istemez! O belki, iyi bir kemancı, piyanocu, … ve ses de değildir.

Fakat O, büyük bir grubu jest-mimikleriyle yöneten, yönlendiren, gruptaki her ses, yeti, beceriyi ortaya çıkaran ve bu değerleri tanıtan geliştiren ortamın etkili bir öznesidir. 

Çağdaş bir öğretmen de; sınıfındaki çeşitliliği, çok sesliliği yönetirken, orkestra şefi anlayışıyla çalışmalı, farklı değerlere özgün ve özgüvenli bir değişim-gelişim ortamı sağlamalıdır...

Emin Toprak - DOSTÇA

Öğretmen - Öğrenci ve Herkese

İnsanca yaşamak için; iş aş arayanlara, Rize İkizdere Vadisinde ve Kaz Dağlarında güvenli gelecek için direnenlere, salgın şartlarında bile çalışanlara, 1 Mayıs'ın tüm emekçilerine sevgi ve saygıyla...

* 

Dün gece, 50 yıl öncemi bugüne taşıyarak; beni üzen, düşündüren, biraz da utandırıp gerçekle yüzleştiren bir rüya gördüm. Sonra da bu rüyanın sadece beni değil herkesi ilgilendirebileceği düşüncesiyle paylaşmaya karar verdim. 

Bu rüya, beni gitmeyi çok istediğim bir yere, 18 yaşında öğretmenliğe başladığım köye, 53 yıllık bir geçmişime götürmüştü. Fakat köy, okul, çevre ve toplanan çehreler çok değişmiş, hiç tanıdık gelmiyordu bana. Sonra sonra konuştukça beni tanıyan birileri çıkıp ismimi fısıldadı. 

Bu yaşını başını almış saçlı sakallı, coşkusuz kişiler kimdi? 

İsmimi fısıldayanlar öğrencilerim mi, yoksa veliler miydi bilemedim! 

Üzüldüm. Utandım. Düşündüm. 

Sonra da: "Bellek her şeyi uzun süre taşıyamaz ki" -diyerek rüyada bile kendimi korumak istedim. 

Fakat olmadı, ben, beni aklamaya yetmedim. Ve hemen o anda içimdeki afacan ben, hiç izin almadan 'sen diliyle' söze girip suçlamaya başladı:

"Eğer sen o günlerde köyün, öğrencilerin, velilerinle ilgili kısa kısa notlar alsaydın... Haydi onu yapmadın, bari listedeki her öğrencinin karşısına, onu anımsatacak birkaç sözcük, birkaç işaret koysaydın şimdi onları anımsar ve bu yenilgiyi yaşamazdın..." -diye sayıp, dökmeye devam edecekti.

Beni çok üzen ‘haklı’ sözlerin devamını duymamak için biraz sertçe: "Haklısın!" dedim. Sustu!

Haklıyı, haksızca susturmuş olsam da bu kez vicdanım susmadı: "Bu konuyu düşün!" -dedi. Ben de düşündüm: 

O yıllarda, Evliya Çelebi'nin seyahatnamesinden bazı bölümleri okumuş, başta Yaşar Kemal, Fakir Baykurt, Mahmut Makal, Fikret Otyam olmak üzere çokça yazar, gezer, çizeri de tutkuyla okuyup izliyordum. 

Bu değerli insanlar toplumsal yaşamın acı, sevinç, başarı ve tıkanıklıklarını... Bazen yükselip sönen ve yeniden başlayan duygu ile düşlerin yaşattıklarını... Yazar, çizer, söyler bu emeklerini halka sunarlardı.

Böylece 'kültür değeri' olan bu sanat yapıtları, toplumsal bellekteki: söylence, hurafe, önyargı gibi cehalet karanlıklarına ışık tutar onları gün yüzüne çıkarır ve gerçeğin gelecekteki filizleri olurlardı. 

Duyu, duygu ve yetilerin yaşama; harfle, sözcükle, çizgiyle, fırçayla, yontuyla, fotoğrafla, avazla, notayla, buluşla yüklediği özgün iz ve tohumlara sanat denir. Sanat sadece bugünün değil geleceğin de belleğidir.  

Her birey ve toplum ancak bu değerlere sahip olduğu kadar güven içinde yol alabilir. 

Günümüzde Birleşmiş Milletlere bağlı 194 ülke, o ülkelerde de kullanılan 7 binden fazla anadil var. Tüm sanatlar, anadille beslenir, onunla büyür, yücelir ve evrensel olur. Her sanat dalı, uygun bir ortam bulunca filizlenip dal budak salan değerleri taşıyan bir tohumdur. 

Bu gerçekleri o yıllarda da az çok bilen birisiydim.

Peki, o zamanki tanıklıklarımı neden hiç not almamışım!.. Beni üzen de buydu. 

Peki, bu tembelliğim için gerekçelerim var mı?   

-İki olasılık var: Ya önemsememişim ya da belleğime güvenmişim! (Tıpkı, şimdi ülkemize dayatılan bilimi önemsemeyen ezberci eğitim sistemi gibi). 

Ne yazık ki hem bu iki olasılık hem de bugün dayatılan eğitim sistemi yanlış, çok yanlış! 

Demek ki ben, yaratıcılığımı, yetilerimi ve düş gücümü; bu doğa ve bu insanlarla etkileşim kurmak için kullanmamışım. İşin kolayına kaçmış, onlara dair bilgileri sadece ezberlemişim. Ezberin ömrü kısa olduğu için de unutmuş, unutulmuşum. 

***    

Sonra da yukarıdaki düşsel yorgunluk çıkarımlarımı, bugüne taşıyorum: Demek ki, bu bitek coğrafyadaki bolluk, sanatsal yokluk yüzünden bir kuraklığa dönüşmüş. O halde bu sistemsel büyük bir sorun! Bu öyle bir sistem ki; bireyin özgün yaratıcılığına, özgürce sorup-sorgulamasına, öğrendiğini deneyip içselleştirmesine engeldir. 

Bu sistem bireyi, tek kişi, tek kaynağa bağımlı kılıyor. Eğer birey, o kişi ve o kaynağın; sözcük, bilgi ve kalıplarını aynen ezberleyip tekrarlıyorsa başarılı sayılıyor. Çünkü bu sistem düşünmeyen, sorup, sorgulamayan toplumların daha kolay yönetileceğini biliyor.  

İşte bu seçeneksiz, renksiz bırakan tekçi anlayışları yüzünden ülkemiz hem kurak hem de sanatsız! Toplumsal yaşam da toprağa bağlanmış bitkisel yaşam gibidir.

Bir toplumda çeşitliliğin iz ve tohumları bulunmazsa, o, belleksiz olarak zaman tünelinde çakılıp kalır. 

Peki, bu çakılıp kalmanın buyrukçulardan başka sorumlusu yok mu? 

-Olmaz olur mu, hem de pek çok! Buyrukçuların hizmetkarları ve bu buyrukları dirençsiz uygulayan öğretmenler, öğrenciler, veliler yani hepimiz! 

Ey, öğretmenler, öğrenciler veliler!

Laikliği kabul eden ülkede çocuklar, anaokulundan üniversiteye ‘zorunlu’ din dersi alıp, günah diye diye  cehennem korkularıyla “dindar-kindar” oluyor. Bu bir insan hakkı engellemesi değil midir? 

Bırakın çocuklar sevgiyle, coşkuyla büyüsün!

Neden çocuklarımızın ufuklarına perde çekecek olan bu inanç ve yaşam tarzı dayatmasına izin veriyoruz? Neden sessiziz?

Eğer en iyi en doğru olan inanç bizimkiyse; o zaman bırakalım çocuklarımız izleyerek, gözleyerek, yaşayarak bu değer ve erdemleri kazanarak büyüsünler. Sorumluluk sahibi ergen olunca da düşünerek, tartışarak, karşılaştırarak, özgür iradeleriyle kendi seçimlerini yapsınlar. 

Eğer, çağlar öncesinden gelen bu dayatmacı tutumlar olmamış olsaydı:

O zaman daha güzel bir yaşam ve gelecek için çabalar artar, insanlar düşlerini kendine özgü birer ize dönüştürürdü.  

Kim bilir o zaman ne çok şiir, öykü, roman, yontu, melodi ve buluşa sahip olurduk. 

İzlerimizdir bizi diğer canlılardan farklı kılan. 

Daha mutlu yarınlar için öğretmen, öğrenci, veli ve herkesin kendi yetilerine uygun izler bırakmasını diliyorum.  

Diğer yazılarım için: tıklayınız