Ödev Sorunu Nasıl Çözülür?

Ödev, yanlış anlayış ve uygulamalar nedeniyle sadece bu gün değil, yıllar öncesinde de pek çok tartışmaya neden olmuştur. Tanısı (teşhisi) yapılmış ancak henüz çözüm bulunamamış önemli bir eğitim sorunudur.

Doğa ve toplumsal olaylar/sorunlar gerekircilik (determinizm) denilen neden-sonuç ilişkisi içinde ele alınıp incelenirse, tanısı yapılabilir. Tanıda bulunmak, doğa bilimleri ve toplumsal alanda çalışan bilim adamlarının işidir. Bilim adamları; Ne? Kim? Niçin? Neden?..., gibi  sorularla  araştırma yaparlar.

Tanısı yapılmış sorunların çözüm ve sağaltım işini, uygulama yapacak kişi ve kurumlar yapar. Uygulamanın yöntemi de, Ne yapmalı? Nasıl yapmalı? olmalıdır. Bu yöntemi ile başlatılan süreç sonunda, olumlu sonuçlar elde edilir.

Öğrencinin akademik ve kişisel gelişiminde çok önemli yeri olan ödev, adeta sihirli bir güce sahiptir. Ne yazık ki yanlış uygulamalar nedeniyle ödev bu gün, öğrenciden çok velilerin sorunu haline gelmiştir. Bunun için öğrenci, elinden alınan bu güç kaynağı ve sorumluluğunu tekrar eline almalıdır.

Ödevin amacı nedir?

Okul ödevlerini; “Derste öğrenilenleri pekiştirmek, kalıcı kılmak için veya işlenecek konuya hazırlık amacı ile, konusuna göre, yazılı, sözlü ve uygulamalı olarak grup ya da bireye verilen etkinliklerdir.” diye tanımlamıştık.

Ödevin amacı (Tüm üyeleri işbirliği içinde ve etkin olan grup veya tek bir bireye); yaratıcı ve eleştirel düşünme, yorum yapma, araştırma yapma, kaynak kullanma, problem çözme, işbirliği yapma, yaparak-yaşayarak öğrenme, zaman yönetimi gibi pek çok beceriyi kazandırmaktır.

Bu becerileri kazanan öğrenciler ise: öz güven, öz denetim ve sorumluluk sahibi, bağımsız karar verebilen, işbirliği yapabilen, özgün, yaratıcı ve eleştirel düşünen, düşüncelerini kolayca anlatabilen, ezberleme yerine içselleştirerek öğrenen,…, kendileri ile barışık birer birey olurlar. (Eğer gerçekten böyle bireyler yetişmesin istiyorsak…). 

Ödev verirken öğretmen:

Bu ödevi veriş amacım nedir?

Bu ödevi yapmakla öğrenci ne gibi kazanımlar edinir?

Bu ödev, öğrencinin; yaşı, psiko-sosyal ve çevresel koşullarına uygun mudur?

Bu ödeve ayrılan süre, öğrenci yaşamında kısıtlamalara neden olabilir mi?

Bu ödev için öğrenci, hangi kaynaklar ve kaynak kişilerden yararlanabilir?

Bu ödevin kontrol süresi, diğer etkinlikleri yapmama engel olabilir mi? 

... Benzeri soruları kendisine sorup, olumlu cevaplar aldıktan sonra ödev vermelidir.

Ödev ve öğretmen:

Okullarımızda öğretim genel olarak ezberciliğe dayalıdır. Pek çok öğretmen öğrencisinde, kendi söylemini ve tarzını aramaktadır. Bu nedenle, öğrenci, sınıfın karşısına çıkınca, bazen gözlerini yumup sallanır ve adeta kitapta yazılanları sözcük, sözcük tekrar etmeye veya öğretmenin söylediği sözcükler/cümleler ile anlatmaya çalışır. Sınav kâğıdına yazılan cevaplar da bu minval üzere sürüp gider...  

 “Ödev bir sorun mu?” Başlıklı yazımla ilgili olarak dostlarımdan oldukça fazla telefon ve e-posta aldım. Özetle; şimdi yazmakta olduğum yazıyı merakla beklediklerini söylüyor/yazıyorlardı. Bu da, bende biraz gerginlik nedeni oldu. Sanki benden reçete türü bir yazı beklentisi vardı. Fakat ben, uzmanlık isteyen reçete türü bir yazı yazmayı beceremem ve istemem. Sahada karşılaştığım birkaç örnekle yetinmek istiyorum…

Birinci Örnek: Görev gereği gittiğim okul, Maltepe’de ve daha çok dar gelirlilerin yaşadığı bir tepede idi. Okulun 3. Sınıfında orta sıranın en arkasında oturuyordum. Öğretmen sınıfa, o ders saatinde ’maniler’ ile ilgili bir etkinlik yaptırıyordu.  Önce, mani dörtlüğünü tahtaya yazdırıyor, sonra son iki satırını sildirip, “Haydi bakalım dörtlüğü siz defterinizde tamamlayın.” diyordu. 50-60 kişilik sınıf cıvıl, cıvıldı, ders süresince pek çok güzel örnekle karşılaştım. Hele, hele, arka sıralarda oturan ve beslenme yetersizliği nedeniyle kavruk kalmış bir kız vardı ki, harikalar yarattı. İçimden, işte geleceğin şairi diye söylenip, arkadaşları ile birlikte defalarca alkışlamıştım onu…

Sınıfta; kopya, alıntı, çalıntı ürünler değil, özgünlük, yaratıcılık alkışlanmalı…

Geleceğin yazarları, şairleri, ressamları, müzisyenleri, sporcuları bu gibi yöntem ve anlayışla yetişebilir…

İkinci Örnek: Bu kez, Ümraniye-Üsküdar arasında bir okuldayım. Okulun koridorları ‘hakiki öğrenci etkinlikleri’ ile donatılmış, ben bunları incelerken (yanımda yönetici ve öğretmen yok), ürünün sahipleri gelip, gururla eserlerini gösterip anlatıyorlar… Etkinliğin yapıldığı ders, Teknoloji ve Tasarım…

Üçüncü Örnek: Üsküdar merkezde bir İlköğretim Okulu, 8. sınıf, Resim-İş dersi öğretmeninin misafiriyim.  Yetenekçe en kısıtlı olduğum alanlardan biri de resim, bu sınıfta da, benim gibi öğrencilerin olduğunu düşünüyordum. Fakat ders sonunda yanıldığımı anladım. Ve eğer bu öğretmen gibi bir öğretmenim olmuş olsaydı, bu alanda ben de mutlaka bir yetenek kazanırdım, diye düşündüm. İyi bir resim çizemesem bile, iyi bir resim okur-yazarı olabilirdim. İşte o derste ben, resimlere bakınca ressamın hangi akımdan etkilendiğin öğrenmeye başlamıştım ki kısıtlı misafirlik süresi bitti, yarım kaldı…

İşte bu örnekler ile öğretmenler, öğrencide hayal gücü, yaratıcılık, güven ve özgünlüğü ortaya çıkarmaya çalışıyor ve başarıyorlardı. Her dal (branş) öğretmeni dersinde öğrenciyi etkin kılacak ‘öğrenci merkezli’ yöntemler bulmalıdır. Böylece, ödev sorununa da çözüm bulunur ve ortak akıl oluşturulur...

Dördüncü Örnek: İstanbul’da bulunan Bilgi Üniversitesi Kağızman’da bir Yatılı Bölge Okulunu kardeş okul belirlemiş, kurumun en büyük sorunu olan susuzluğa basit işlemle çözüm bulmuştu. (Örnek, aslında Köy Enstitüleri anlayışının günümüze bir yansıması sayılırdı, nedense pek önemsenmedi, unutuldu.). Ve susuzluk giderildikten sonra varılan eğitsel bulgu da (benim anlatımımla): En büyük sorun/zorluk, insanın önyargılarıyla yarattığı dirençleri yıkmaktır. Çıkarımı olmuştu.

• Öğretmen arkadaşların bu olayı anlatan minnacık fakat kocaman kitabı mutlaka bulup okumaları…
• Tüm öğretmenlerin kolayca ulaşabilecekleri Teknoloji ve Tasarım dersinin amaçları, ilkeleri ve uygulamalarını da okumayı unutmaları...

Bu örnekler çoğalıp paylaşıldığı zaman, PİSA sıralamasındaki yerimizin nasıl yükseldiğini/değiştiğini görmek bir hayal olmayacaktır.

İşte sayın dostlarım, benim reçetem bu ve tamamen…

Sayın öğretmenlerim; yukarıda anlattıklarım ve benzeri pek çok şeyi siz ve öğrencilerinizden öğrendim. Şimdi de eğitimci-veli kimliğimle ben, bildiğinizi bildiğim, bazı hatırlatmalarda bulunmak istiyorum.

Öğretmen, ödev yapan öğrencisinin;  arkadaşlarıyla oyun oynama, TV izleme, bilgisayar kullanma, uyuma,…, gibi temel ihtiyaçlarından kısıtlı kaldığını bilmeli ve unutmamalı. Bu nedenle de mutlaka ödevi kontrol etmeli ve gerekli geribildirmde bulunmalıdır.  Bu kontroller, amaca ulaşmanın en önemli aşaması olup, emeğe saygının da bir gereğidir. Kontrol aşamasında ödev, şekil, içerik ve yazım/yapım kuralları yönünden ‘sen dili’ yerine ‘ben dili’ kullanarak, rehberlik amaçlı yapılmalıdır.

Ödevin, şekil, içerik ve yazım/yapım kuralları yönünden incelenmesi gerektiği söylendiğinde, öğretmenimizin çoğu, sınıf mevcudu, zaman yetersizliği gibi nedenleri ileri sürerek, buna karşı çıkmaktadır. İşte bu anlayış, ödevin toplumsal bir sorun olmasının en önemli nedendir. Ve bu anlayış sadece bir savunma mekanizması olarak görülmelidir. Çünkü öğretmen ödevi vermeden önce, ödev için amaçlarını ve olası kontrol süresini belirlemek durumundadır.

Bunları okuyunca siz de, şu karşı soruyu sorabilirsiniz.

Her ödev, niçin kontrol edilsin ki, otokontrol ve sorumluluk yok mu?

-Evet, doğrudur, her insan gibi öğrenci de otokontrol yapabilmeli ve sorumluluk sahibi olmalıdır. Ancak bu ulaşılması istenen bir hedeftir. Otokontrol ve sorumluluk oluşumu, küçük yaştan başlayıp ergenlik çağını da aşabilen uzun bir süreçtir. (Paris, bir günde yapılmamıştır.)…

Ödevini yapan öğrenci, başarmanın verdiği sevinci yaşarken, kendine güveni artmış ve çevresinden de; beğenilme, gülümseme, kabul görme gibi doğal beklentileri vardır. (Her insanın direksiyonu, beğenilme duygusudur.). Öğretmen ödeve sadece göz ucuyla bakıp, paraflamışsa, öğrenci bunun farkındadır ve çok üzülür. Harcadığı zaman ve emeğin yok sayıldığını düşünür ve öfke duyar. Bu durumun tekrarı ise, daha sonraki ödevlerin yapılmaması için gerekçe olabilir. (Bu duyguları yaşatmamak için bi' şeyler yapmak gerek).

Aslında hepimiz “Eline sağlık, çok güzel olmuş.” söyleminin büyük bir yaptırım gücüne sahip olduğunu ve gelecekte daha da çok güzelliğin oluşmasına neden olacağını biliriz. Fakat nedense bu söylemi çok az kullanırız.

Eğer biz öğretmenler, özgüven ve öz-disiplin sahibi, bağımsız karar verebilen, işbirliği yapabilen, özgün düşünen, düşüncelerini kolayca anlatabilen, dürüst öğrenciler yetiştirmek istiyorsak ve öğrencinin emeğine saygı duyuyorsak gerekli ödev kontrolünü mutlaka yapmalıyız. Ya da kontrol edemediğimiz ödevi vermemeliyiz.  Çünkü kontrolü yapmazsak öğrenci;

Ödevlerini önce eksik, sonra yarım, daha sonra da yapmamaya başlar.

Veya anne-babasına yaptırır, öğretmen de bunu bile bile inceler not verir.

Sonuç olarak: Özgüvensiz, bağımlı,…, dürüst olmayan öğrenci(leri)miz olur.

(Bunları istemeyeceğinizden de adım gibi eminim.)

Veli ödev için ne yapmalı:

Veliler için en değerli varlık çocuğudur. O’na fayda sağlayacak her şeye ve kişiye koşar… Şimdi “Sınav Anneleri” olup, “Sen sınavına hazırlan, ben ödevini yaparım.” diyen,  Çok ödev veren, çok iyi öğretmendir” anlayışına sahip olanlar da bu velilerdir. Fakat velilerin yanlış algılarından vazgeçmeleri çok kolaydır. Yeter ki çocuklarının yararına olan işler yaptığımızı anlatabilelim. Yeter ki onlara ulaşabilelim…

Kasımpaşa’da bir öğretmen; “Benim velilerim bazen hapiste yatmayı göze alıp Vali’ye bile karşı çıkabilir. Fakat içlerinden bana kızsalar bile karşımda çok saygılılar…  Çünkü ben onların çocuklarının öğretmeniyim…”  Demişti bana.

İşte öğretmenin ve okulun elindeki güç budur. Yeter ki bu gücü amacına uygun, yerinde ve zamanında kullanabilelim…

Veliler bundan böyle, en değerli varlıkları için ödev yapan değil, onlara gerekli araç-gereç ve ortam hazırlayan kişiler olmalıdır. Bu onların çocukları ve geleceğimiz için gerekli bir zorunluluktur.

Veliler, okul-aile işbirliği içinde düzenlenecek eğitim çalışmalarına mutlaka katılmalı bu çalışmalarda, sorun haline gelmiş olan ödev konusu için yapılacak çözüm çalışmalarına katkı vermelidir.

Ödev ve MEB:

Aynı parti iktidarının 12 yıllık döneminde en çok bakan değişimi MEB’de yaşandı. Bu sürede 4 Bakan değişti, her bakan, etkisinde kaldığı akademisyenlerin sözcükleri ile müfredatı değiştirmeye ve bu sözcüklerin anlamı için, uzun, uzun hizmet içi eğitim çalışmaları yaptırdı... Yapılan en olumlu bir iş ise, Prf. Dr. Ziya Selçuk’un Talim Terbiye Kurulu Başkanlığına getirilmesi idi. Fakat (bakan gölgelendiğini düşünmüş olduğundan mı bilinmez), o görevlendirme de kısa sürdü. Bu kısa sürede Rehberlik anlayışı geliştirmesi anlamında önemli kazanımlar sağlanmıştı.

Eğitim konusunda güncel bir olan PİSA sonuçları: İlk kez 2003 yılından katıldığımız ve üç yılda bir yapılan PİSA araştırmasının 2012 yılına ait olan bilgileri de yayınlandı, ne yazık ki 4 seferdir listenin en sonlarında yer alıyor Türkiye...

Özel derslere, dershanelere, sınavlara, gözde okullara ne oldu?

Niçin, en sonlarda yer almaktan kurtulamıyoruz!

Eğer PİSA sonuçları için gerekli analizler yapılırsa, buradan da ‘ödev’in önemli bir hacimle karşımıza çıkacağını göreceğiz diye düşünüyorum.

23 Ocak 2014 günü Milli Eğitim Bakanı Nabi Avcı, velilerin “Siz bu ödevlerle çocuklarımızı değil, bizi ölçüyorsunuz. Çünkü verdiğiniz performans ödevlerini çocuklarımız değil biz yapıyoruz.” Şikâyetine çözüm bulmak için, “velilerin şikâyet ettiği performans ödevlerinin kaldırılması için çalışma başlatıldığını” belirtmişti.

Baştan beri biz de, şikâyetçi velilerin söylediklerini söyledik/yazdık. Ama Milli Eğitim Bakanı Nabi Avcı’nın çözüm adına, ‘ödevlerinin kaldırılması için çalışma başlatıldığını’ belirtmesi çok üzücüdür. Sayın Bakanım, yasakçı anlayışlarla sorunlar çözülmez, hele hele eğitim, hiç yapılmaz! Dedim fakat birden bire Bakanımızın iletişim profesörü olduğunu düşünüp üzüldüm... 

Ben bu söylemden, öğrencinin kişilik ve akademik gelişimi için adeta bir vitamin kadar etkili olan ödevin, karşılaşılan yanlış uygulamalar nedeniyle feda edilmesi anlamını çıkardım. Peki siz?  

Yıkmak çok kolay önemli olan yapmaktır. Ödevi, 'ödev' yapmak gerek.

Ödev sorununun çözümü için en basit iş MEB’e düşüyor. MEB’den beklenen; konunun paydaşları olan öğretmen, öğrenci ve veliler için, her okul ve merkezde eğitsel etkinlikler düzenlemesini sağlayacak koordinasyonu yapmaktır.

Böylece masaya yatırılan bu soruna çözümler bulunabilir.

Ödev ve öğrenci:

Her şeyi sınav sonuca bağladığı için veli, çocuğuna; “sen sınavına hazırlan, ben ödevini yaparım” anlayışına gelmiştir (Öğretmen de velilerce yapılan ödevi kabullenerek bu anlayışa yaklaşmış görünüyor.). İşte bu nedenle ‘ödev’, öğrencinin gözünde önemsiz olmuştur. Böylece öğrencinin görevi; sadece sınava hazırlık için, dört seçenek arasında düşünmek, test çözmek ve maratona hazırlanmak olmuştur.

Ödev konusundaki yanlış uygulamalar devam edecek olursa, bundan dolayı en büyük zararı öğrencilerimiz ve ülkemiz görecektir. 

Fakat eğer yukarıda yapılmasını istediğimiz okul-aile işbirliği sağlanır, ve ödev sayesinde, öğrencinin öz güven, öz denetim ve sorumluluk sahibi,...,  kendisi ile barışık birer birey olması sağlanırsa, ödev diye bir sorunumuz da kalmaz...

İşte sorunu çözmek bu kadar basit... 

Yazarın diğer yazıları için tıklayınız

Aynı yazı Milliyet Blog'da:
http://blog.milliyet.com.tr/odev-sorunu-nasil-cozulur-/Blog/?BlogNo=449468