İnsan Hakları - AHİM ve Siyaset

Kısa aralıklarla iki dünya savaşı yaşamış ve çokça yarası, derdi bulunan dünyanın 51 ülkenin (şimdi 193) birlikteliğinde 1945 yılında "Birleşmiş Milletler" (BM) kurulur. 

BM'nin amacı; savaşların dünyada neden olduğu yaraları sarmak ve barış içinde yaşanacak bir iklim sağlamaktır. Yapılan görüşmeler sonunda; tüm insanlara, eşit hukuk ve sosyal haklar verilirse, dünyada bir barış iklimi oluşabileceği ortak görüşüne varılınca:  

10 Aralık 1948 günkü oturumda "İnsan Hakları Evrensel Bildirisi" kabul edilir. (Türkiye, bu bildirgeyi 6 Nisan 1949'da imzalamıştır.). 

İşte bu nedenle 1948 yılından beri 10 Aralık günü BM üyesi ülkelerce: "Dünya İnsan Hakları Günü" olarak süslü törenler ve nutuklar eşliğinde kutlanır.  

Bu bildirgenin 30 maddesi vardır ve özetle şunları kapsamaktadır:   

Madde 1: Bütün insanlar özgür, onur ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdanla donatılmışlardır, birbirlerine kardeşlik anlayışıyla davranmalıdırlar.  

Madde 2: Herkes ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal ya da başka türden kanaat, ulusal ya da toplumsal köken, mülkiyet, doğuş veya başka türden statü gibi herhangi bir ayrım gözetilmeksizin, bu Bildirgede belirtilen bütün hak ve özgürlüklere sahiptir.

Diğer 28 maddede de ise özetle:

Hiç kimsenin, kölelik, kulluk altında tutulamayacağı...

Herkesin, eşit-özgür-onurlu birey olarak: inanç, din, düşünme, anlatım, vicdan, savunma, güvenlik, özel yaşam, evlilik, aile, konut, mal-mülk, seyahat, çalışma, adil yargılanma, sığınma ... hakları olduğu... Ve herkesin yasa önünde eşit, eşitçe korunur, kimseye aşağılama, işkence uygulanamaz, hiç kimse keyfi olarak yakalanıp, tutuklanmaz ve sürgün edilemez. ... olduğu belirtilmektedir. 

Eğer bildirgedeki detaylara girmeden, sadece yukarıda açılımı verilen 1. ve 2. maddelerdeki kıstaslara bakarsak, bir ülkenin hangi ligde yer aldığını görmüş oluruz. Zaten, tüm uluslararası kıyaslamalar bu kıstaslara göre yapılmaktadır.

Bunlar, her insan için gerekli, vazgeçilmez, olmazsa olmaz haklardır. Fakat bir de "kazan kazan" çıkar ilişkilerinin insanlığa yaşattığı gerçekler vardır. Bu gerçekler bizi iki farklı yaşam biçimi ile karşılaştırır: 

• İnsan haklarına uyulan ülkelerde: insanlar, daha saygın-özgür-mutlu... 
• Özgürlüklerin baskılanıp yok sayıldığı ülkelerde: ise insanlar, daha özgüvensiz-çaresiz-mutsuz...  

***

47 Avrupa ülkesi 1950 yılında, "İnsan Hakları Evrensel Bildirisi" ilkelerini esas alarak, kendilerine özel: "Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi" (AİHS) ve onun yargı sistemi olan "Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi" (AİHM)'i oluştururlar. 

AHİM yargı sistemiyle, kendi ülkelerinde yaşadıkları sorunlar yüzünden mağdur olanların başvurularına hukuksal çözümler bulunarak gereği için ilgili devlete bildirilir.

İşte bu aşamada uluslararası mahkemenin vermiş olduğu hukuksal karara uymak, ya da uymamak ilgili devletin siyasi tercihi olmuş, yani hukukun üstünlüğü, siyasetin üstünlüğüne dönüşmüştür.

Ne yazıktır ki, belirleyici olan bu davranış; çoğunlukla insan haklarını değil, yani hukuku değil "çıkarları" esas almaktadır. Yani, insan hakları bir hukuksal konu olmaktan çıkıp, bir siyaset konusu olmaktadır.

AHİM Başkanı Robert Spano, kurumunun 2020 yılı çalışmalarını anlattığı toplantıda, ülkemizi çokça andı. İşte söylediklerinden bazı seçmeler: 

• 2020’de Avrupa Konseyi üyesi 47 ülkeden, AİHM’e 41.700 başvuru olduğu... 
• Başvuruların %75'inin: Rusya, Türkiye, Ukrayna ve Romanya'dan geldiği... 
• Rusya Federasyonu: 13.650 vaka (%22,4) ile birinci, Türkiye'nin 11.750 vaka (%18,1) ile ikinci olduğu...
• Türkiye aleyhine yapılan başvuruların, 2019'a göre %27 artış gösterdiği, 
• Türkiye ile ilgili davaların en çok ifade özgürlüğü ile ilgili olduğu,  
• Büyük Daire’ye yapılan başvuruların, 2019'a oranla yüzde 22 artarak 556'ya ulaştığı... 

Madem ki ülkemiz AHİM'de bu denli öne çıkmış, biz de içeriden birkaç örnek ekleyelim: 

2004 yılında; Anayasanın 90. madde 5. fıkrasına: ”Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası antlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası antlaşma hükümleri esas alınır.” 

AHİM'in kararlarına uymak için 17 yıl önce yukarıdaki cümle ile anayasal bir söz veren iktidar; AHİM kararlarını, ülkemiz anayasasının hükümlerinden daha üstün saymıştır ve bugün halen iktidar...

Fakat ne yazıktır ki, tek kişiye dönmüş olan aynı iktidarın tek kişisi olan Erdoğan, iki gün önce AHİM kararları için: "Türkiye’nin Avrupa’nın Kavala ve Demirtaş ile ilgili kararlarını tanımadığını, kararların yok hükmünde" olduğunu söyledi. 

Sn. Erdoğan'ın bu sözleri; kendi iktidarının ne denli sözünde durmaz ve güvenilmez olduğunu yeniden hatırlatmış oldu.  

Böylece yurdumuzda; hak-hukuk-adalet büyük bir yara almış ve siyasete yenik düşmüştür. 

Biraz da kendilerini insan hakları, barış ve özgürlük savunucusu olarak gören ABD ve Avrupa Birliği ülkelerinin tutumlarına bakalım: 

Irak ve Suriye paylaşım savaşı sonunda can-mal güvenliği kalmayınca, ülkelerini terk etmek zorunda kalan mültecilere insanca yaşayacak bir ortam sağlamak yerine onlar; bir tehdit unsuru, bir pazarlık kozu haline getirilmiştir. Tıpkı bir pokerci kurnazlığı ile çekilen "rest" görülmüyor ve bu kanlı arenada mülteciler bir al-ver pazarlık objesi olmuşlardır.

Suriye, Irak, İran, Türkiye'de Kürtlerin insan hakları da bazı devletlerin al-ver konusu olmuş, her devlet bu sorunu kendi politik-ekonomik çıkarları için kullanmış, kullanmaktadır.  

Türkiye'nin Suriye'de özellikle de Afrin halkına yaşattıkları ve sürmekte olan Türkleştirme eylemleri sessizce izlenmiştir.

Uğradıkları haksızlıkları AHİM'e taşımış binlerce insanımızın simgesi olan, Selahaddin Demirtaş ve Osman Kavala: "hakları gasp edilmiştir" kararları alıp, beraat ettikleri halde, halen hapishanelerde rehin tutmaktadır.

***

VE: 

Varsın, İnsan Hakları Mahkemesi, hak-hukuk-adalet için kararlar versin!

Eğer bu hukuki kararların uygulanması için son sözü siyasi temsilci olan: "Bakanlar Komitesi" söylüyorsa...

Eğer bugün ülkemizde yönetim, Anayasa ve uluslararası yasaları değil, sadece KHK ve buyrukları geçerli kılmışsa... 

Eğer halkın büyük çoğunluğu "bana ne!" deyip, vicdani bir tepki bile göstermeden susuyorsa...  

Eğer sözde uygar ülkelerin  "Bakanlar Komitesi" de insan haklarını çıkarları için riyakârca bir "al-ver" konusu yaparak, ganimet bölüşümünü gülücüklerle kutlayıp el sıkışıyorsa... 

Böylelikle savaşlar kutsanıp, ölümler, işkenceler ve hak ihlalleri unutuluyorsa...

Ne önemi var, neye yarar tüm bu kararlar!?.. 

• 
  

Emin Toprak- DOSTÇA

Diğer yazılarım için tıklayınız

 
 

“Yok hükmünde” olan “fiili durumlar”

Bir kavram olarak “Fiili durum” kanunlarda yer almayan, kanuni ve hukuki dayanağı olmayan, başka bir tanımla yazılı hukuk sistemi içinde yer almayan yönelim ve eylemde bulunmak veya karşı durmaktır. Yaşadığımız darbeli yıllarda fiili durum yaratma eylemleri ile karşılaşmıştık, şimdilerde ise, moda oldu, daha da çoğalarak sıradanlaştı.

     Belki bu konuyu iki-üç örnekle anlatmak  daha açıklayıcı ve düşündürücü olabilir:

1. Sn. Erdoğan, 10 Ağustos 2014’de Cumhurbaşkanı seçildi ve bu seçilmiş olmayı, “fiili durum” yaratmak için bir gerekçe saydı. Daha önce genel başkanı olduğu parti adına ekranlara, meydanlara çıkmaya devam ederek tarafsız kalamadı. Anayasa ve ettiği yemine uyamadı. 
2. 17/25 Aralık’ta, zamanın içişleri bakanı görevlilere cesaret vermek için; siz yapılması gerekenleri(!) yapın, eğer yasadışı duruma düşüp, zorda kalırsanız sizi kurtaracak yasaları da çıkarırız anlamına gelecek teminat sözler söylemişti… Bu da bir fiili durum...
3. Nisan referandum günü de YSK’nın (hukuksuzluğa belge olarak dünya hukuk tarihine geçen) ”Mühürsüz oylar geçerlidir”  kararını verdi ve dün kesinleştirdiğini açıkladı. Bu da mesleği yargıçlık olanların bir fiili durumu…

YSK, kendi yasasının açık hükmünü yok sayan, şaibe yaratan ve itirazları red eden o meşhur kararı ile; "partili tek adam rejimi"ni ilan etti ve Cumhurbaşkanın 15 Nisan akşamına kadar devam ettirdiği “fiili durumu” yasal hale getirdi. 

MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, bu karar sonucunu veciz olarak; “Mesele bitmiş düğüm çözülmüş ülkemizin önü açılmıştır.” Diyerek anlatmıştı.  

Biten mesele; Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın başlattığı fiili durumdu, çözülmesi ile ülkemizin önünü açan düğüm ise; partili tek adam rejiminin resmen ilan edilmesiydi.

17/25 Aralık sürecinde içişleri bakanının verdiği sözler, zorunlu olarak dört bakanı görevden alınması, para kutuları ve tapelerin üzerinde halen koyu bir sis bulutu var. Haydi şimdi diyelim ki, sis bulutu kapattı bu kuyuyu, peki, bu kuyunun ortalığa salmış olduğu pis kokular ne olacak?!

***

Sn. Erdoğan için çözülmüş görünen “mesele”, ülkemiz için bir kördüğüm haline gelmiştir. Yurtiçinde ve komşu ülkelerimizle yaşadıklarımız yetmezmiş gibi, bir de Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi’nin almış olduğu kararlar eklendi listemize...

AK (Avrupa Konseyi), Avrupa çapında insan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğünü savunmak amacıyla 1949'da kurulmuş hükûmetler arası bir kuruluştur. Ve Türkiye de AK’ne ilk giren (1949) üyelerden biri olduğu için "kurucu üye" statüsündedir.

İki gün önce Avrupa Konseyinin Parlamenter Meclisi yani AKPM, Türkiye’yi denetim sürecine aldı. Öyküsü şöyle:

AKPM, Türkiye’yi denetim sürecine 1996 yılında dâhil etmiş, Haziran 2004’te bu süreçten çıkarmıştı (ki bu durum ülke çapında büyük sevince neden olmuş ve gündüz(!) vakti havai fişeklerle kutlanmıştı.), 2017'de (iki gün önce) ise yeniden denetime aldı. Bu karar birinci lige çıkan Türkiye’yi küme düşürüp, ikinci lige indirdi. Yani daha da açıkçası: Türkiye büyük ölçüde itibar kaybetti.

“Denetim süreci” nedir?: Bir devletin demokrasi, insan hakları ve hukukun üstünlüğü alanlarında ne kadar Avrupa standartlarında olduğunun ölçülmesidir.

AKPM, Türkiye hakkında verdiği kararı ve gerekçelerini Ankara’ya sundu. İşte o rapordan bazı başlıklar:   

• OHAL’in mümkün olduğu kadar çabuk kaldırılması,
• OHAL ile doğrudan ilişkili olmadıkça KHK çıkarılmaması,
• KHK’ler ile toplu halde işten çıkarılmalara son verilmesi, 
• Yargılanmayı bekleyen tüm parlamenterlerin serbest bırakılması,
• Tutuklu olan  gazeteci ve insan hakları savunucularının serbest bırakması,
• OHAL Araştırma Komisyonu’nun kurulması ve adil yargının garanti altına alınması,
• Terörle Mücadele Yasası'nın değişmesi,
• AKPM kararları ve Venedik Komisyonu tavsiyeleri ışığında ifade özgürlüğünü iyileştirecek adımların atılması, 
•  Referandumun meşruiyeti konusundaki kuşkular giderecek, AKPM ve Venedik Komisyonu standartları doğrultusunda ifade özgürlüğünü iyileştirecek adımların atılması...

Yukarıda sıralanan “talepler” hiç de yabancısı olmadığımız, her gün yaşanan, tartışılan ve tümü de belge/bilgiye dayalı olan olaylar ve gerçeklerimizdir.

Bu gerçeklerimizi yüzümüze söyleyen AKPM kararı için; "Karar tamamen siyasi, tanımıyoruz", ”YOK HÜKMÜNDEDİR”, “İslamofobi”, “Haçlı zihniyeti”, “Düşmanlık”, “Kendine baksın” diye karşı çıkmakla “fiili durum” yaratamazsınız. 

İktidarca AKPM raporu için söylenen tüm sözler; gerçeklerden çok çok uzak ve hamaset… Oysa gerçekleri perdelemek, hamasetle geçiştirmek yerine, onlarla yüzleşmek, çözüm üretmek gerek.  

Sanmayın ki “yok hükmünde”  saydığınız bu gerçekler; “fiili durum” yaratarak, algılar oluşturarak ve sürekli gerginlik çıkararak ortadan kalkar. 

Bakın işte bu inatçı tavırlar yüzünden küme düştü ülkemiz!…

Hukuka göre  “yok hükmünde”  olan; hukuka karşı duran, hukuku yok sayan ve “fiili durum” yaratandır.

İLGİNÇ BİR İKİLEM:

CHP yetkilileri her gün  AKPM kararlarında da yer alan hak ihlâleri hakkında  konuşup demeç veriyorlar. AKPM'deki CHP'li üyeler ise hak ihlâleri nedeniyle "Türkiye'nin denetime alınması" kararına karşı oy kullandılar. Şimdi de referandum sonuçlarının iptali için AİHM'e başvurma hazırlıkları içindeler...

Yazarın diğer yazıları için tıklayınız