Sokrates etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster
Sokrates etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster

20 Ocak 2023 Cuma

'At Sinekleri'


Milattan önce (M.Ö) 470 yılında Atina'da dünyaya geldiği söylenen bilge düşünür Sokrates: 

“Bildiğim tek şey hiçbir şey bilmediğimdir” sözüyle egoya dur demiş ve toplumun her bireyini önemseyen bir anlayışı insanlığa sunmuştur.

Sokrates, çarşı pazar gezip toplanan insanlara bilgi ve düşüncelerini anlatmazmış. O, kendisini iyi bir dinleyici ve söz dinlemez bir “at sineği” kabul eder, 'at gözlüğü' ile yol alanlarla yani cehaletle savaşırmış. 

Ve o, her insanın değerli olduğunu bilir, tüm toplumsal sorunların da ancak birliktelik sağlayan dayanışmalarla  çözüm bulacağını düşünürmüş. 

Bu nedenle bireylerin, yaşamdaki olumsuzlukları sorgulayıp yorumlamasını, bunları giderici çözümler önermesini/ üretmesini ... yani kısaca: 'Bu benim buluşum/görüşüm!' diyebileceği bir iz bıraksın istermiş.

Bu görüşler toplumların tekçi anlayışla değil ancak; özgürce düşünen, farklı farklı özgün eserler üretenlerin çoğalması ve onların oluşturduğu güçlü sinerjiyle gelişebileceğini kanıtlamıştır. 

Sokrates en önemli aracı sorularıdır.  

O, hazırladığı sarsıcı sorularıyla uyuşuk insanları bile, kışkırtır, rahatsız ve tahrik ederek canlandırıp düşündürürmüş. 

Böylelikle toplum; çeşitli özgünlükleri olan, özgüvenli, olup bitenlere ve çevrelerine duyarlı, farkındalık kazanmış çokça kişi kazanmış olur. 

Yani bu kişiler de artık birer soran, sorgulayan, düşünen ve üreten 'at sineği' olmuşlardır.

Tabii ki at sinekleri çoğaldıkça, sömürücü zalim egemenler ürker, korkar ve geleceklerini düşündükçe de uykusuz kalmışlar! 

Ve hemen Sokrates'i: "Devletin ‘resmî Tanrılarını’ tanımayıp yeni Tanrılar icat ettiği, türlü fikirleriyle gençleri 'yoldan' çıkardığı..." gerekçeleriyle bir hain-düşman ilan edip kuklaların karar verici olduğu 'Halk Meclisi'nde yargılamaya başlarlar. 

Sokrates, onları dinler ve hiçbir yılgınlık göstermeden: 

"Ben Tanrının devletin başına tebelleş ettiği bir at sineğiyim; her gün her yerde dürtüyor, uyarıyor, azarlıyorum, ardınızı bırakmıyorum.”  der. 

Ve M.Ö 399 yılında baldıran zehri içirilerek ölüme mahkûm edilir! 

Evet Sokrates ölür ölmesine de onun açtığı aydınlık yol ve yöntemlerle at sinekleri her gün daha da artarak çoğalmış, o zalimleri ve onları koruyan devletlerin başına tebelleş olmuşlar. Ve onları aralıksız olarak; dürtmeye, uyarmaya, azarlamaya, huzursuz etmeye devam etmişler.

***

Şimdi de M.Ö yaşanmışlıkları unutmadan, biraz da yurdumuzun olup-bitenlerine bakalım. 

20 yıllık yorgun iktidar, ülke kaynaklarını peşkeş çeke çeke bitirmeye çalışıyor. Halkımızın milyonlarcası; işsiz, güvencesiz kalmış, "Askıda ekmek-Askıda fatura" (sadakalar) ile tanışmış, icra ve iflas yaşamıştır. 

Yasama-Yürütme-Yargı tek kişinin eline geçmiş. Ülkeyi hukuktan yoksun  bir korku iklimi sarmış. İlkeler ve ikili görüşmelerle sürdürülmesi gereken dış politika: "Bir gece ansızın gelebilirim" korku anlayışına bırakılmış. Seçilmiş suçlulara cezasızlık uygulanmaktadır. 

İşte güven yoksunu olmuş bu iktidar, ülkeyi ancak: korku, panik, kaos, çaresizlik yaratan algılarla yönetmekte, yani yönetememektedir.

Bu durumun doğal bir sonucu olarak: 'memnun olmayan' fakat algılarla uyuşturulan, dur bakalım ne olacak diye bekleyerek korunduğunu sanan halk, çok büyük bir sayısal çoğunluğa ulaşmıştır.

Görünce, bu gülmeyi unutmuş; asık suratlı, cılız, güvencesiz, çaresiz  milyonları ürker, korkar, şaşarsınız!

Ve, bu mutsuzların seçimleri kazanması bir zorunluluktur! -dersiniz 

Demek ki halkımızın olacak genel seçimi  bir fırsata çevirmesi, 20 yıl sonunda oluşan yokluk ve karanlıklara dur demesi yakındır!.

Evet! Doğru... 

Tabii ki, halkın bunu başaracak bir sayısal gücü var! 

İyi güzel de peki, bu nasıl olacak?
  
Çünkü, sarsıcı soruları ve 'at sineği' becerileriyle çoğunluğu canlandırıp, düşündürerek 'at gözlüklerini' çıkartabilecek 'Sokrates' insanlarımız çok az!  

Çünkü, henüz ülkemizde 'memnun olmayan' halkın istek ve beklentilerini gören anlayan, birlik-beraberliği sağlayan: demokrasi-özgürlük-eşitlik ... gibi değerleri önceleyen iktidara aday parti/partilerimiz yok!

Olan partiler de sadece kendi anlayışları sınırları içindekileri görebilen bir 'gözlük' takarak yol alıyor. 

Bunların dizi dizi toplantılar yapmaları, iktidarı hiç beğenmediklerini söylemeleri çok da anlamlı değildir. 

Çünkü bunların 'Yeter!' diyecek cesaretleri yok.

Çünkü bunlar, bugün beğenmedikleri iktidarın, yarınki Vatan-Millet-Sakarya! sözlerine kanar ve onların "yerli-milli" iç-dış siyasetlerinde buluşurlar.

Çünkü bunlar, çok samimiyetsiz buldukları bu iktidarın; anayasa değişikliği, parti kapatma, kayyım atama, 'ötekileri' tutsak alma, savaş tezkerelerine, dokunulmazlık kaldırma, cezasızlık uygulama ve ... isteklerine koşa koşa evet demişti/diyebilirler. 

Kolay gelsin, işimiz çok zor!...

Emin Toprak - DOSTÇA

         Diğer yazılarım için tıklayınız 

9 Nisan 2021 Cuma

Daldan Dala



Herkes gibi ben de bazen kendimle konuşur, düşünür, sevinir, üzülürüm. İşte o daldan dala anların bazı notları:

Doğanın iki egemen gücü gökyüzü ile yeryüzüdür. Bu iki güç bazen barışık, bazen kavgalı olsalar bile birbirini var ettikleri için tek başına olamazlar. Doğa kapsayıp, korurken oluşan çelişkiler sonucunda da yaşam başlayıp sürer gider.   

Yeryüzünün öfkeli alevleri, yangınları, depremleri, selleri ve gökyüzünün fırtınaları, şimşekleri, yıldırımları sonucu, canlılar zarar görse, büyük acılar yaşayıp kayıplar verseler bile doğa olmadan yapamazlar. Çünkü canlılar gökyüzündeki güneşe, yağmura, kara, yele...  Yeryüzündeki toprak ve suya muhtaçtır. Onlar olmaksızın yaşam döngüsü olmaz. 

Hem çatışıp yok eden hem besleyip var eden bir döngüde birbirine mecbur olmak... 

*
Bundan yaklaşık olarak 2500 yıl önce Yunanistan-Çin-Hindistan gibi birbirine çok uzak üç coğrafyada doğup-yaşamış birbirinden habersizce 'insanlık' için yol almış üç bilge öğretmen varmış. Her üç bilge de insanlık için daha mutlu bir yaşam arayışındaymış. Amaçlarına, ancak birlik olup 'insana' dokunarak, sorarak, düşünerek, araştırıp arayışa yönelterek varılacağını bilir onun için çalışırlarmış: 
  • Yunanistan'da Sokrates (M.Ö. 469-399), halkı baskılayan inanç sistemine karşı çıkan, yanlışları sorgulayarak doğruları bulmaya çalışan, cehaleti en büyük kötülük sayan bir "Ahlak Felsefesi" ile...
  • Çin'de Konfüçyüs (M.Ö. 551-479), toplumda uyumu-huzuru ve insani ilişkileri geliştirerek 'Erdemli' olarak yol almayla...
  • Hindistan'da Buda (M.Ö. 563-483), yaşam döngüsü içinde kişilerin ancak 'acılar' çekerek, kendileriyle yüzleşerek, bencillikten arınarak öz güçleri olan 'Nirvana'ya ulaşmakla... 
Üç bilge de insanlık için birer kutup yıldızı olup, ışık saçmış, yön göstermiş, ufuk açmıştır. Bu üç bilgeden alacağımız çokça ders var. 

İşte, eşitlikçi, halka dokunan ve halktan yana iki anlayış:    
1. Sokrates ve Konfüçyüs anlayışında; kadınlar pek yer almaz ('kadının adı yok'), daha çok erkeklerle yol alınırmış. Fakat Budizm, kadına gereken önemi vererek bu kuralı bozmuştur.  Çünkü Budizm'in öncüleri olan keşişler hem kadın hem erkeklerden oluşurmuş.
 
2. Budist keşişler kendi halkına yabancılaşmasın diye onların mal-mülk edinmesi hoş karşılanmazmış. Bunun için de keşişler ellerinde asa ve dilenme tası ile dilenerek yaşam sürdürürlermiş.   
*
İnsan yaşamı, acılardan kurtulmak için bir arayış sürecidir. Bu döngünün odağındaki insan, yaşam boyu iki güçle çatışır. Birincisi kendi güdü, duygu, istek, düşünce, doğrularıdır. İkincisi de çevresidir. Çevrenin içinde de iki güç vardır: Birincisi doğa, diğeri de toplum. Bu güçlerin de kendine özgü; kuralları, değerleri, inançları, beklentileri vardır. 

İnsan, böylesi ikilemler içinde kalınca ne yapacağını, kime doğru ve nasıl adım atacağını bilemez ve bunun sıkıntısını çeker uzun zaman. Sonra, bazen bir tarafı görmezden gelir, bazen de baskıyla susturur bir tarafı (ki, bu baskılanan çoğunlukla kendi güdü, istek ve vicdanıdır). 

İşte böylece toplumlarda çevreye, topluma ve kendine karşı duracak gücü, direnci olmayan, huzursuz, mutsuz doyumsuzlar çoğalır.

Eğer toplumu bir organizma kabul edersek demek ki, bu organizmanın pek çok organı hastalıklı-sağlıksız!

Bu hasta-sağlıksız-zorlu süreçte, acıları dindirmek için en çok adalet ve erdemli davranışlar aranır. 

Bir insanın yanlışları, başarısızlıkları, yenilgileri ile yüzleşmesi, bunları tekrar etmemesi için gerekenlerdir 'erdemler'. Toplum ancak erdemli-adil insanlarla donanırsa sağlıklı olur.  

Fakat, gelin görün ki, gerçek hayat hiç de öyle değil!.. 

  • Eğer ortada yanlış bir uygulama, bir başarısızlık, bir yenilgi varsa: 

"Ben yaptım! Başaramadım! Ben sorumluyum!" -diyen yoktur. Ama: 

  • Eğer ortada iyi bir uygulama, bir başarı, bir yengi varsa:

"Ben yaptım! Benim başarım! Ben yendim!" -diye bağırıp çırpınan büyük bir çoğunluk vardır karşınızda. 

  • Eğer ortada bir çıkar, bir paylaşım varsa:

O zaman çok çok kişi koro halinde: "Önce bana! Çoğu benim! diye çığlık atar, hele de güç,  makam sahibiyse tehdit eder. 

  • Süreçte çok az kişi de: "eşitçe- adilce" bir paylaşım taraflısı olur... 

*

"Gökten üç elma düştü!"

Haydi, can yakmadan üleşin bakalım...


Diğer yazılarım için: tıklayınız


19 Ocak 2018 Cuma

“Adalet, Sizsiniz”

                           
Gaziantep, Şanlıurfa ve Mardin’de özgürlüğü kısıtlananlara...

7 Ocak Pazar günü eşim ile birlikte Kozyatağı Kültür Merkezi’nde, Rutkay Aziz ve Taner Barlas’ın “Adalet, Sizsiniz” oyununa gitmiştik. Beş yıldan beri İstanbul ve pek çok ilimizde kapalı gişe oynayan bu oyuna, seyirciler bugün de yoğun ilgi gösterip, salonu doldurmuştu.
Oyundaki pek çok karakteri iki kişi (Rutkay Aziz-Taner Barlas) sırayla; eğer birisi “usta” olmuş ise, diğeri “dipnot” olacak şekilde değişe, değişe canlandırdılar.

Ayrıca seyircileri de unutmadılar, oyunun son bölümünde onları “dipnot” ilan edip, 60 dakikayı ustaca ve "Çav Bella" marşı eşliğinde noktaladılar.

Oyun bitti fakat perdeleri kapanmadı. Sahnede bazı temsili objeler vardı. Bu objeler; arka  duvarın önünde fakat demir parmaklıkların arkasında sıralanmış olarak oturan, yargıç, savcı ve iki jüri üyesi ile, parmaklıkların  önündeki, kırmızı karanfilli iki özgür beyaz güvercindi...

"Tiyatroda çıt çıkmamalı" dese de bazıları... Bunun, hem oyuncuya, hem de seyirciye karşı olduğunu düşünür ve bu anlayış  yanlıştır derim. Eğer salonda seyirci varsa ve oyunun bir parçası olmuşsa; homurdanmaları, "çıt" çıkarıp gülüşleri de oyunun tamamlayıcısı sayılmalı.

Bu oyunda bizler bazen dişlerimizi sıkıp, çıtlar çıkardık, bazen de homurdandık... Ve zalimliklere, adaletsizliklere duyduğumuz öfkeyi içimize-gözlerimize baskılayıp alkışladık ustaları… 


 ***
Adalet, Sizsiniz” oyunun çok önemli dört kahramanı var. Onları saygı ile anarak, özgeçmişlerini kısaca hatırlatmak isterim. 

Sokrates (MÖ 469-399), Antik Yunan filozofu Atinalı taş ustası... Felsefeyi çok sevdiğinden, yaşlanınca; öğretmen olur; çarşıda, pazarda, meydanlarda toplanan gençlerle konuşurmuş. Kendisi sorulara cevap vermez, hep gençler düşünsün, yorumlasın, sorgulasın, konuşsun, tartışsın istermiş. Bu nedenle de onun bu yöntemini, “doğurtma” diye isimlendirmişler... O zamanın egemen güçlüleri de insanların; düşünmesi, soru sorması, sorgulaması ve yorumlamasına karşılarmış ki, hemen kurmuşlar mahkemeyi(!) ve Sokrates'i, “Gençleri ayartmak, şehir tanrılarına inanmamak ve karşı çıkmak…" suçlarını işledi diye ölüme mahkûm etmişler. Sokrates, ölümü için getirilen zehri alıp içer... Ve bu ölüm, asırlardır zalimlerin lanetle anılmasına gerekçe olur...  Sokrates tam 2412 yıl sonra, 2012 yılında Atina'da sembolik bir yargılanma ile beraat etti. 
 *
Galileo Galilei (Roma 1564–1642) İtalyalı filozof, fizikçi, matematikçi, gökbilimci... “Bilime deneyi sokan ilk kişi” kabul edilir...  "Güneş merkezli evren” teorisi Hristiyanlık değerlerine uymuyor diye Vatikan ve Papa'nın şikayetçi olur ve Engizisyon mahkemesi de Galileo'nun “yakılmasına” karar verir... Sonra düşüncelerinden vazgeçtiğini söyleyip yakılmaktan kurtulur. Ancak ömür boyu ev hapsinde kalır. Ev hapsinde de (gizli gizli) bilimsel çalışmalara devam ederken 1642 yılında ölür... Kilise, 300 yıl sonra, 1992’de Galileo’yu mahkûm eden engizisyon kararını kaldırır. 
* 
Nicola Sacco (1891-1927) & Bartolomeo Venzetti (1888-1927) İtalyalı iki devrimci göçmen, ABD'nin Boston kentinde (biri ayakkabıcı, biri balıkçı)... İki kişinin öldürüldüğü bir soygun nedeniyle suçlanır ve yedi yıl süren yargılama sonunda idam edilirler. Hem de, sürekli suçsuz olduklarını söyledikleri ve olayın gerçek failleri suçlarını itiraf ettikleri halde... Suçları; göçmen ve sosyalist olmak... 1977 yılında Massachusetts Valisi, "yargıcın ve savcının göçmenlere ve düzen karşıtlarına karşı taraflı davrandığının ve yargılamanın bir politik histeri atmosferi içinde yürütüldüğünü" belirtip, özür diler... 

İşte Nazım Hikmet’in onlar için dizeleri:

“…dövüştüler yanında dövüşen kardeşlerinin.
Yeni dünyada düştüler eski zulmün pençesine!
Yedi yıl ölümün karşısında gülerek durdular.
Elektrikli iskemleye
kadife bir koltukmuş gibi oturdular… 

Dünya bu 4 kişiyi tanıyıp saygı ile anıyor. Ama hiç kimse onları mahkûm eden; kral, tiran, papaz, yargıç, jüriyi tanımıyor, herkes onlara lanet ediyor. 


***

Bizim yakın tarihimize de; Mustafa Suphi, Nazım Hikmet, Sebahattin Ali, Deniz, Mahir, İbrahim, Erdal Eren..., ve günümüzdeki pek çok acıyı görürüz... Ama bu yazının konusu değil...

Şimdi büyük bir parantez açıp biz bize konuşalım biraz: 
Sahnede izlediğimiz oyun belki çağlar öncesini anlatıyordu, ama izleyiciler bu hukuksuz ve adaletsizliklerin hiç de yabancısı değildi. Sanki günümüzün yaşanmışlıkları sahnelenmişti… Beş yıldan beri yüzbinlerin izlediği bu oyunu  nihayet geç de olsa anlayabilen ve KHK’lerı iyi uygulayan mülki amirlerimiz çıktı ortaya!... Gaziantep, Şanlıurfa ve Mardin’de yasakladılar Adalet, Sizsiniz” oyununu. Aramızda kalsın ama, demek ki İstanbul’dakiler henüz bu işin farkında değiller!.. Gülhane parkındaki ceviz ağacı misali...

Bu yaşanmışlıkları yazmış, oynamış, emek vererek insanlık ayıplarını ortaya çıkarmış olanlar alkışı hak etmiş kişilerdir. Onların emeklerini yok sayan, özgürlüklerine engel olan, "yasak koyucu" kişiler sanmasınlar ki, ileriki yıllarda iyi anılacaklar... 

Adalet, Sizsiniz” söylemi çağlardan beri halkın;  ninnisi, ıslığı, ezgisi, şiiri, türküsü, çığlığı ve öfkesi olmuştur/olacaktır.   

  

Yazarın diğer yazıları için tıklayınız