Empati Yapmak= Duygudaş Olmak (1)

(Türkiye halkının duygudaşı Vedat Türkali’nin anısına saygı ile…)

Başlık olarak eş anlamlı iki kavramı birlikte kullandım. Günlük yaşamımızda oldukça yaygın kullanılan empati sözcüğüne karşılık olarak dilimizde duygudaş sözcüğünü bulmuşlar, çok da güzel olmuş. Nedense duygudaş olabilen insanlarımız oldukça az. Oysa bu günlerde duygudaş olabilecek çokça insana ihtiyacımız var.

Duygudaş olmak (empati yapmak); bir olaya bakıp, üzülmek, ağlamak değildir. O olayı yaşayan insanı/insanları anladığınızı söz veya mimiklerimizle, anlatabilmek veya kendinizi o olayı yaşamış olanın yerine koyduğunuzda; neler hissedeceğinizi, neler yapıp, neler düşünebileceğinize ayna tutma sürecidir.  

Okuyanlar bilirler, yazılarımda sıklıkla; yaşanan acıları, katliamları, yakılıp, yıkılan konutları, yok edilen tarihi ve coğrafi dokuyu anlatmaya çalışıyorum. Yaşanan bu acıların, karşılıklı olarak silah kullanarak, öldürerek, yakıp yıkarak, yani güvenlikçi anlayışlarla son bulamayacağını anlatıyor ve devamlı olarak çözüm arıyorum kendimce. Kısaca savaş değil barış istiyorum. Barışın da, tarafların istekli olarak, görüşmeler yapmasıyla mümkün olabileceğini düşünüyor ve savunuyorum. Çünkü bizler aynı coğrafyayı paylaşan ve barış içinde birlikte yaşamak zorundayız.

Peki, tüm bu acıları, kıyımları, yıkımları yaşayan insanlar, bu acılara sessiz kalmış, uzak durmuş vatandaşlar hakkında neler düşünür, onlardan neler beklerler?  Cevap için uzun uzun düşünmeye, yorumlara gerek yok, onlar, sadece hepimizin ağzı ve gözüne bakıp, bizden duygudaşlık beklerler.

(İşte böyle bir yüce güçtür duygudaşlık…)

***

Eşitlik istemeyen, farklılıkları yok sayan, insani değerlerden yoksun ve kendi doğrularını(!) dayatan bazı kişi ve anlayışlar, “tek inanç”,“tek etnisite” (bir sosyal grubun ırk, dil veya millî kimliği) ve “belli bir yaşam tarzını etkin kılmak” için çaba gösterebilirler. Devletin görevi, bu özgürlük kısıtlayıcılarını tespit edip, engellemek, etkisiz kılmaktır.  Fakat eğer bu anlayış, devletin anlayışı haline gelirse?!... Korkunç olan, asıl korunmamız gereken budur, çünkü bu faşizmin ayak sesidir…

Pek çok devlet gibi bizim devletimiz de, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin ilke ve kurallarına uyacağını kabul etmiş ve imzalamıştır. Bu bildirgeye göre tüm insanların eşit olup; kendi özeli, özgürlükleri, özgünlükleri, inanç ve etnisite hakları ile birlikte, daha pek çok vazgeçilmez hakları vardır. İmzalanan sözleşmeye göre, bu hakların korunması, her ülkenin kendi 'devleti'nce sağlanacağı belirtilmiştir.

(Peki neden toplumumuza sadece “tek inanç”, “tek etnisite” ve belli bir yaşam tarzı  dayatılmak isteniyor?!...)

Bu tekçi ve farklılıkları yok sayan anlayışların uygulamaları sonunda, yurdumuzda insan hakları ihlalleri sıkça yaşanmış, bu ihlaller uluslararası kurumların raporları ve mahkeme kararları ile belgelendiği için de nice nice tazminatlar ödenmiştir.

Aslında “insan hakkı” olan bu ilke ve kuralların sadece birkaçı değil de, tümü esas alınıp uygulansa; her birey/grup kendisinin kabul gördüğünü anlayacak, böylece huzurlu, güvenli bir barış ortamı sağlanmış olacaktır. Tabii ki amaçları gerçekten barış istemekse…

(Acaba neden barış istemiyorlar ve barıştan neden bu kadar korkuyorlar?!..)

İşte bu tür anlayış ve uygulamaları bile onayan, alkışlayan bazen de söylem ve eylemleri ile katkı veren (fakat onlarla aynı görüş/anlayışta olmadıklarını(?)  söyleyen) insanlarla ve bazı dostlarınızla karşılaşır ve şaşırırsınız.

(Şaşırmanıza gerek yok ki, bunlar duygudaş olamayan birer “tekçi”…)

*

Karşılaştığım, sizin de yabancısı olmadığınız birkaç empati yapamama veya duygudaş olamama örneği ile yazımızın birinci bölümünü noktalayalım:

Öğretmen arkadaşlarla oturmuş sohbet ediyoruz, konuşmanın Kürtler hakkında bazı olumsuz sözlerin söylenmesine varacağını anladığımda, hemen özür dileyip, konuşanın sözünü kestim ve “Ben Kürdüm” deyiverdim. Konuşan arkadaş duraksadı, gülümsedi, yüzüme baktı ve gayet rahat bir şekilde “Estağfurullah hocam” dedi. Ben tekrar araya girerek ; “Senin Kürtlere hakaret edeceğini tahmin ettiğim için sözünü kesip uyarmak istemiştim. Fakat görüldüğü gibi etkili olamadım ve sen de hakarette bulunmuş oldun.” Demiştim.

(Durum anlaşılmış, fakat ortamda adeta soğuk bir rüzgâr esmişti…)

*

15 Temmuz dinci-faşist kalkışmasının hemen sonrası günlerinde, birkaç arkadaşla birlikte, ortak arkadaşımızın işyerindeyiz ve yine günlük olayları konuşuyoruz. İşyeri sahibi sürekli; türban yasaklarını, ikna odalarını, 28 Şubat faşist anlayışını, S. Oktay ve M. Moğultay’ın yapmış olduğu hâkim atamalarını anlatıp ve tüm bunların gerisindeki gücün de Alevilik anlayışı olduğunu söylüyordu.

Konuşma fırsatı bulduğumda işyeri sahibine; “Arkadaşım sen eğer, Kastamonu doğmuş olduğun için bir Sünni değil de, Tunceli’de doğmuş bir Alevi olsaydın bugün konuştuklarını söyler miydin?” (Sorunun cevabını almadan hemen ekledim.):

“Demek ki kendi seçimimiz olmayan cetlerimizden bize miras olan inanç sistemlerimiz, bizi sübjektif olarak koşullandırıyor.”…

( Ortamda yine soğuk bir rüzgâr esti…)

Yazarın diğer yazıları için tıklayınız