Cumhuriyet 93 Yaşında

Saltanatın yıkılıp Cumhuriyet’in kurulduğu ilk yıllarda ülke nüfusumuzun büyük çoğunluğu köylerde yaşamakta ve yolu, suyu, elektriği bulunmamaktadır. Toprakların büyük çoğunluğu, toprak ağalarının elinde olup, tarım çok ilkel araçlarla yapılmaktadır. Kentlerdeki cılız sanayi de tamamen dışa bağımlı durumdadır. Türkiye halkının okuma yazma oranı yüzde 6-7’ler civarında olup bu okumuşlar da büyük şehirlerde yaşamaktadır.

Kurtuluş savaşında birlik olup ortak düşmana karşı mücadele verenleri bir arada tutmak, kucaklayıcı olmak için bazı sözler verilmiştir. Şöyle ki; Ekim 1919 Amasya Protokollerinin gizli tutulan 2. Kısmında; “Kürtlerin gelişme serbestliğini sağlayacak şekilde ırki hukuk ve içtimai haklar bakımından müsaadelere sahip olması” ve 1921 Teşkilatı Esasiye Kanununda (11. 12. ve 13. Maddeleri) gibi... Ancak bu söz ve hakların 1924 Anayasasından çıkarılması memnuniyetsizliklerin başlangıcı olmuştur. 

Osmanlı Saltanatını ortadan kaldırarak kurulan Cumhuriyet’in amacı insanlarını; ümmetin bir kulu olmaktan çıkarıp birer vatandaş, birer birey haline getirmek, onları “batı değerleri” ile tanıştırmak ve bu güzellikleri kazandıraraktı.   

Bu haklı istekler için de her alanda farklı arayışlar, uygulamalar ve bazı acelecilikler yapıldı. Oysa yukarıda kısaca anlatılan ülkenin altyapı ve kültürel yapısı, henüz bu uygulamalara hazır değildi ki…

Toplumlar da tıpkı bir organizmaya benzerler, eğer o organizmada; hazır oluş, isteklilik, yaparak-yaşayarak-içselleştirerek kazanım elde etmeyi ve sonuçta da haz duymasını sağlamaz iseniz, istenen başarıyı sağlayamaz amacınıza ulaşamazsınız.

Toplum bilimlerinde eskiyi yıkıp yerine yenisini koyma diye tanımlanan devrimler de eğer kalıcı olmak üzere yapılacaksa bu yolu izlemek zorundadır. Çünkü devrimler nitelik ve nicelik değişimler sonucu oluşur. Demek ki devrimlerin oluşmasında da gerekli bir evrim süreci vardır. Bunu yaşatmak gerekir.

Nilgün Cerrahoğlu Çarşamba günkü yazısında, Karl Marx’ın “Ezilenler, isabetli muhakeme yeteneğinden yoksundurlar!” sözünü alıntılamıştı. Muhakeme: Bir sorunu çözmek için çıkar yol arama yeteneğidir.  Ancak bu yetenek; insanın özgürce soru sorup, sorgulayacağı bir eğitim ortamı ile sağlanır.  

Şüphe yok ki ezilenlerin baş savunucularından biri olan Marx bu sözünü ezilenleri aşağılamak için değil, bir durum tespiti yapmak için söylemiştir. Egemenlerce kul/köle yapılıp özgür eğitimleri engellenen ezilenlerin (devrim sürecinde), karşılaştıkları sorunlarla başa çıkmaları, çözümeler bulmaları için, eğitimin gerekli olduğuna dikkat çekip, öncellik verilmesini belirtmek için söylenmiştir bu söz.

(Bildiğiniz gibi Aziz Nesin de bu söze benzer olan bir sözü vardı ve bu söz çokça tartışılmış bugün de tartışılıyor.)

Bir başka çarpıcı örnek de; 1940 ta kurulup ülkenin çehresini 8 yılda önemli ölçüde değiştiren Köy Enstitüleri girişimidir. O günlerin bu devrimci atılımı ile eğitime, tarıma, sağlığa büyük önem verilmiş ve halkın güzel sanatlar yolu ile ufkunu açacak olan dünya kültür eserleri ile tanışması başlatılmıştı. Fakat bu kurumlar; çıkar çevrelerinin yalanları ve yaratmış oldukları algılar sonucunda, asıl hizmet götürmek istedikleri halk tarafından sahiplenip korunamamış ve kapatılmıştır.  

***

Kurtuluş savaşından sonra kurulan Cumhuriyetimiz 93 yaşında olmasına rağmen, demokrasinin ön koşulu olan çoğulculuğu yok sayan “Tekçi” anlayıştan kaynaklanan sorunlarımız devam ediyor. Herkesi ilgilendiren iki temel sorunumuza bakalım;

Biri, yönetimine son verdiği Osmanlı İmparatorluğunun içinde barındırdığı farklı, ırk, dil ve kültürleri yok sayıp onları ötekileştirmeler yapılması.

Diğeri ise, içinde barındırdığı farklı inanç sistemlerine laiklik ilkesi uyarınca eşit uzaklıkta durmak yerine,  “Zorunlu Din Dersi” ve “Zorunlu Sünni Anlayışla” ötekiler yaratılmasıdır.

Yukarıda belirtilen her iki temel sorun da, yani kimlik ve inançlar; yasa, yasak ve eğitim sistemi ile yok edilmeye çalışılmıştır. Böylece ülke içinde barınan pek çok kimlikten sadece biri ve farklı inanç sistemlerinden de sadece biri devletçe kabul görmüştür. İşte bugün bu tekçi anlayışların ağrılarını, sızılarını, sancılarını çekiyoruz.

Ülkede yaşayan herkesi ilgilendiren Eğitim Sistemi’dir. Eğitim Sistemimiz bugün Diyanetin kayyımlığında ve İmam-Hatip anlayışı ile Osmanlının medrese eğitimine dönüşmüş durumdadır. Böyle bir sistemle soru sormayan, sorgulamayan insanlar yetiştirerek ülkeyi yönetmeyi düşünüyorlar.  

Bu anlayış sonucudur ki, bugün çoğulculuğu ve barışı savunanlar içeride, tekçilerin teklerine de yeni yeni “TEK’ler eklenmektedir:

Tek Gazete,

Tek Televizyon,

Tek Radyo,

Tek Parti,

(Ve Yasama, Yargı, Yönetim, Yayının sentezi olan)

Tek Kişi...

Oysa bu ülke barış içinde yaşamak için hepimize yeterdi…

Yazarın diğer yazıları için tıklayınız